Erzurum’un en işlek güzergahlarından olan Cumhuriyet Caddesi’nin geçmişi neredeyse şehrin kuruluşuna uzanan 400’lü yıllara kadar gidiyor. Erzurum şehrinin kurulduğu 450’li yıllarda açılan ve şehirdeki tüm medeniyetlerin izlerini taşıyan Cumhuriyet Caddesi, en büyük ilgi ve imar çalışmasını Kanuni Sultan Süleyman döneminde görmüş. Caddenin isminin Cumhuriyet olmasına ise, Pasinler depremi dolayısıyla Erzurum’a gelen Mustafa Kemal Atatürk karar vermiş. Üzerinde asırlar öncesine uzanan geçmişi boyunca çeşitli yapılar imar edilen Cumhuriyet Caddesi’nde önce Ulu Camii, ardından Yakutiye Medresesi inşa edilmiş. Cimcime Hatun Türbesi ile zengileştirilen Cumhuriyet Caddesi’nde, zaman içerisinde Caferiye Camii ve Küllilyesi ile Lalapaşa Camii konuşlandırılmış. 

CUMHURİYET CADDESİ’NİN GEÇMİŞİ 
Moğol istilasında harabeye dönen cadde, sonraki dönemlerde yine en büyük tahribatı Osmanlı-Rus Savaşı döneminde ve Rus işgalinde yaşamış. Kanuni Sultan Süleyman döneminde en büyük ilgiyi gören Cumhuriyet Caddesi, şehirdeki yapılaşma ve imar faaliyetlerinden büyük ölçüde nasiplenirken, Cumhuriyet dönemi yapılarıyla da en son şeklini almış. Güzergah üzerinde kütüphaneden Beylerbeyi Sarayı’na, medreselerden han ve hamamlara varıncaya kadar dönemin izlerini yansıtan birçok yapının kurulduğu Cumhuriyet Caddesi’nde, yol genişletme çalışmaları nedeniyle birçok yapı yıkılmak zorunda kalınmış. Şimdiki Kolordu Komutanlığı binası, Halk Eğitim Merkezi, Polisevi, KUDAKA binası gibi binalar, Cumhuriyet döneminin izlerini yansıtırken, şimdiki Yakutiye Belediyesi’nin bulunduğu alanda inşa edilen Beylerbeyi Sarayı’ndan ise günümüze eser kalmamış. 

ÇEVRESİNDE ÇARŞILAR BULUNURMUŞ 
Birçok meslek kolu ve erbabının cadde boyunca kendilerine ait çarşının bulunduğu Cumhuriyet Caddesi’nde en büyük değişim ve dönüşüm Cumhuriyet döneminde olmuş. Havuzbaşına kadar uzanan Cumhuriyet Caddesi’nde, önceleri güzergah Erzincankapı’dan Kırkdeğirmen ve Filgeçti Köprüsü denilen bölgeye bağlanırken, Fransız Lambert’in hazırladığı şehir planıyla Havuzbaşıyla buluşmuş.
Yenigün - Erzurum