Soğuk havaların etkili olduğu Erzurum’da çeşmeler buz tutmaya başladı. Her yıl aynı görüntülerin kaydedildiği kentte buz tutmamış çeşmeye rastlamak ise sürpriz sayılıyor.

Temiz suyu, havası ve soğuk iklimiyle nam yapan Erzurum buzlu günlerden geçmeye devam ediyor. Çeşmelerin tamamen buz tuttuğu kentte vatandaşlar abdestlerini alıp sulardan doya doya içmeye devam ediyorlar. Ülkemizin en soğuk illerinden olan Erzurum’da vatandaşlar buz tutmuş sularda abdest alıyor. Sıfırın altında hissedilen hava sıcaklığına rağmen ibadete etmek için abdest alan vatandaşlar buz tutmuş şadırvanlara uğramaya devam ediyor.

Buz tutan şadırvanlarda abdest alan ve bu duruma alışık oldukları için sorun yaşamadıklarını dile getiren Erzurumlular “dedelerimizin de buzlu kaynaklardan abdest aldıklarını hatırlıyor ve biliyoruz. Bizlerde soğuk havaya alışık olduğumuz için şadırvanların buz tutmasına aldırış etmiyoruz. Buz tutan şadırvanlar her zaman olduğu gibi kış aylarında da hizmet etmeye devam ediyor” şeklinde konuştular.

 

Namaz kılmak için abdest almak zorunda olan ve buz tutmuş şadırvanlarda sıra bekleyen Erzurumlular soğuk havaya aldırış etmiyor. Soğuk havalara rağmen buz tutan şadırvanlarda abdest alan Erzurumlular “ bizler soğuğa alışık bir kentiz. Soğuk havalar günlük yaşamımızı fazla etkileyemiyor. Çünkü doğup büyüdüğümüz kentin her halini seviyoruz ve bunu yaşıyoruz. Namaz vakitlerinde şadırvanlarda abdest almak isteyenlerle doluyor. Bazen sıra da beklemek zorunda kalıyoruz. Soğuk havaya ve buz tutmuş şadırvanlara aldırış etmiyoruz” diye belirttiler.

Cami avlularında olan ve insanların su ihtiyacını karşılayan şadırvanlar İslam kültüründe ayrı bir öneme sahip. Üzeri kubbeli ya da açık su haznesi olarak tanımlanan şadırvan, genellikle cami avlularında bulunur. Çevresindeki musluklardan ya da ortasındaki fıskiyeden bol su akar. Abdest alınması amacıyla yapılan şadırvanlar kare, daire ya da çokgen plânlıdır. Üstleri geniş saçaklı bir damla örtülü olup çevrelerinde tahtadan oturma yerleri vardır.

Etrâfındaki çok sayıda musluktan abdest almak için genellikle câmi avlusunda yapılan çeşme. Genellikle mermerden olan duvarları dörtgen, altıgen, sekizgen veya çokgen şeklinde yapılırdı. Câmi avlularında, medreselerde yapılan, devamlı suyu akan şadırvanların üstü çadır şeklinde bir kubbeyle örtülürdü. Bu kubbe abdest alanları yağmur ve güneşten korumak için dışarı doğru taşardı. Suyun toplandığı hazne kısmı suyun kirlenmemesi için süslü mermer taşlar veya demir parmaklıklarla korunurdu.

Muslukların karşılarına rahatça abdest almak için sabit oturaklar yapılır, suyun sıçramaması için de havuz etrafında derince yalaklar açılırdı. Şadırvanların Türk-İslâm mimarisinde önemli bir yeri vardır. Ait oldukları câmi mimarisi üslûbunda yapılan şadırvanların Erzurum'da birbirinden güzel örnekleri vardır.

Murat Paşa şadırvanı gibi onlarca şadırvan Erzurum’da örnek olarak verilebilirken Sivas Gök Medresedeki şadırvan (1270), Fatih Câmii avlusundaki şadırvan (1470), Edirne Selimiye Câmii avlusundaki şadırvan, Bursa Ulu Câmi içindeki şadırvan, Konya Mevlânâ Dergâhı avlusundaki şadırvan sanat değeri ve tarihi kıymeti çok olanların en önemlileridir.
Yenigün/ Erzurum